Çocuk Diş Hekimliği Hakkında Sorular

0-15 yaş grubundaki çocuklar, çocuk diş hekiminin çalışma alanı içerisine girer. Dişsiz dönem, süt dişlerinin sürmeye başladığı dönem, süt dişlerinin ağızda tamamlandığı dönem, sürekli dişlerin sürmeye başladığı karışık dişlenme dönemi ve sürekli dişlerin tamamlandığı dönem olmak üzere uzun bir süreci kapsamaktadır.

devamı

Çocukların ilk diş muayenesi, ilk süt dişinin sürmesinden sonra 1 yaşına kadar mutlaka yapılmalıdır.

devamı

Gece beslenmesi: Bebeklerde emzirme ya da biberonla mama verilmesi ile başlayan beslenmenin özellikle 18. aydan sonra ve gece uyku arasında devam etmesi ve dişlerin temizlenmemesi süt dişlerinin zamanla çürümesine neden olmaktadır.

Ara öğünde tüketilen abur cubur yiyecekler: Öğün aralarında sıkça çikolata, bisküvi, kek gibi şeker içeren gıdaların, hazır meyve suları ve asitli içeceklerin tüketilmesi ve dişlerin fırçalanmaması bir diğer çürük nedenidir.

devamı

Süt dişleri çocuğunuzun sağlıklı büyüme ve gelişimi için son derece önemlidir. Beslenme için gerekli olan çiğnemenin yanı sıra, konuşma ve güzel bir gülüş için süt dişlerine ihtiyaç vardır. Süt dişlerinin bir diğer görevi de alttan gelecek olan sürekli dişlerin yerini korumak ve sürekli dişlerin çeneler üzerinde doğru yere çıkmasını sağlamaktır.

devamı

Bebeklerde diş çıkarma sırasında huysuzluk, sinirlilik, iştah kaybı, uykusuzluk ve tükürük akışında artış, görülmesi normal olarak kabul edilirken ateş, kızarıklık, burun akıntısı, döküntü ve ishal gibi belirtiler diş çıkarma ile ilişkili olmayıp bir çocuk doktoruna müracaatı gerektirir. Özellikle ağrılı, kızarık ve kabarmış diş etleri (dişetinde şişli ya da morluk) dişlerin çıkmakta olduğunun habercisidir. Bu dönemde diş etlerine soğutulmuş bir küçük kaşık, diş kaşıyıcı (sert lastik olmalı, sıvı içeren ya da kırılabilecek plastikten yapılmış diş kaşıyıcılar tercih edilmemelidir) ya da annenin yıkadığı parmağı ile masaj yapması bebek için rahatlatıcı olacaktır.

devamı

Yetişkinlerin dahi rutin diş kontrolü ve tedavilerden önce tereddüt ettikleri bilinmektedir. Bu nedenle çocukların diş hekimine gitmeyi oldukça göz korkutucu bulması anlaşılabilir bir durumdur. Ebeveynler, çocuklarının diş hekimini ziyaret etme konusunda daha az gergin olmalarına yardımcı olmak şu yöntemleri deneyebilirler:

Çocuğunuzla ziyaret hakkında konuşun, neler olabileceğini basitçe açıklayın. Çocuğunuza diş hekiminin dişlerinin "sayacağını" ve "fotoğrafını çekeceğini" söyleyebilirsiniz. Çocuğunuzla diş hekiminin sizi nasıl korkuttuğu veya son ziyaretinizin ne kadar kötü olduğu hakkında lütfen konuşmayın. "İğne" gibi çocukların korkabileceği kelimeleri kullanmayın. Çocuğunuzun sahip olabileceği endişeler hakkında diş hekiminizle konuşmak yararlı olacaktır. Korkunun üstesinden gelmeye yardımcı olmak için diş hekiminizle birlikte çalışmaya özen gösteriniz. Çocuğunuza diş hekimine gitmesi için rüşvet vermeyiniz veya çocuğunuzu ceza olarak diş hekimine götürmeyiniz. devamı

Altı yaşından önce bir çocukta bir veya daha fazla diş çürüğü ile buna bağlı dolgu ya da kayıp görülmesi durumudur. Dişler sürdükten hemen sonra üzerine yerleşen ve beslenme ile alınan şekeri çürüğe neden olan asitlere dönüştüren bakterilerin neden olduğu bir hastalıktır. Uzun dönem gece beslenmesi yapılması ve dişlerin yeterince temizlenmemesi sonucunda başlar ve önlem alınmaz ise hızla ilerleyerek şiddetlenir.

devamı

Ağızda asit oluşturan bazı bakteriler, beslenme ile alınan karbonhidratlar ve diş sert dokularının belirli bir süre bir arada bulunması diş çürüklerinin oluşmasına yol açar. Bu bakteriler dişler sürdükten sonra genellikle anneden veya bakım veren kişiden çocuğa geçer. Özellikle bebeğin içinde şekerli içecek bulunan biberonla yatağa yatırılması, 12 aydan sonra gece isteğe bağlı emzirilmesi, sakinleştirilmesi amacı ile emziğin reçel, bal gibi şekerli gıdalara batırılarak verilmesi ve diş fırçalanmasına özen gösterilmemesi nedenler arasındadır. Bunların yanı sıra,  iki yaşından önce serbest şeker içeren yiyecek ve içeceklerin beslenmede yer alması da dişlerin şiddetli bir şekilde çürümesine yol açabilir.

devamı

Ülkemizde çocuklarda diş çürüğü yaygınlığı yaşlara ve bölgelere göre farklılık göstermekle birlikte, genel olarak % 80-90 arasında olduğu bilinmektedir. Yanlış beslenme alışkanlıkları ve ağız hijyenine dikkat edilmemesi en önemli nedenleri arasındadır.

devamı

Diş çürüğü anneden çocuğa kolayca bulaşabilen bir enfeksiyon hastalığıdır. Çocuklar doğduğu zaman çürük yapıcı mikroorganizmalardan steril doğarlar. Annenin geleneksel ancak yanlış alışkanlıkları nedeni ile bu mikroplar çocuğa kolayca iletilebilmektedir. Örneğin, annenin mamanın ısısını kontrol etmek için kullandığı kaşıkla bebeği beslemesi, biberonun içeriğindeki mamanın sıcaklığını ağızdan kontrol etmesi, yere düşen emziği temizlemek amacıyla ağzına sokup çıkarması, bebeğin ağzına çok yakın bölgeden öpülmesi gibi alışkanlıklar annenin kendi ağzındaki çürük yapıcı mikroorganizmaların bebeğe geçmesine neden olur. Bu mikroorganizmalar diş yüzeyi üzerine tutunabildiklerinden, ilk dişlerin sürmesi ile birlikte hızla çoğalarak çürük yapıcı nedenlerden birini oluştururlar. 

devamı

Dişlerin sürmeye başladığı dönemden çocuk 12 aylık olana kadar bir çocuk diş hekimine başvurulması ve ilk muayenenin yapılması önemlidir. Yanlış alışkanlıklar gelişmeden ve diş çürükleri başlamadan yapılacak bu ilk görüşmede, çocuk diş hekimi aileye doğru beslenme, ağız hijyeni ve diş gelişimi ile ilgili çok yararlı bilgiler verebilir.

En etkili koruyucu yöntem, diş fırçalama alışkanlığının çocuklara erken yaşlarda kazandırılmasıdır.  İlk süt dişinin sürdüğü dönemden başlayarak, fluoridli diş macunu ile, ebeveynler ve/veya bakım veren kişi tarafından dişlerin fırçalanmaya başlaması gereklidir.

Aileler çocukların beslenme alışkanlıklarına dikkat etmeli, onları çürüğe neden olan, serbest şeker içeren yiyeceklerden uzak tutmalıdır. Onun yerine daha besleyici ve çürüğe neden olmayan yiyecekler tercih edilmelidir. Örneğin, ara öğünlerde gofret, şeker, çikolata gibi atıştırmalıklar yerine havuç, elma gibi meyveler, lifli sebzeler, kuruyemişler verilebilir. Şekerli sakız yerine, şekersiz veya yapay tatlandırıcı içeren, ksilitollü sakızlar tercih edilebilir.

devamı

Çocuklarda, ergenlerde ve gençlerde diş çürüklerinin önlenmesi, yavaşlatılması ya da durdurulması amacı ile dişlerin yüzeyine vernik, jel, solüsyon gibi ajanlar ile fluorid bileşiklerinin uygulanmasıdır. Diş hekimi tarafından, diş ünitinde ve bireysel gereksinime yönelik planlanan bir koruyucu program içerisinde uygulanması idealdir. Uygulanma sıklığı, diş hekimi tarafından çocuğun diş çürüğü oluşma risk düzeyine göre belirlenmektedir. Bu şekilde, yılda iki, üç veya dört kez uygulanabilir. Diş çürüklerinin önlenebilmesi için fluorid uygulamaları tek başına yeterli değildir. Beslenmenin düzenlenmesi, ağızda plak birikiminin kontrol altına alınması, mevcut çürük lezyonlarının tedavi edilmesi, fissür örtücü uygulamaları, düzenli kontrol gibi birçok yöntemin birlikte yürütülmesi gereklidir. En etkili koruyucu yaklaşım, diş hekimi tarafından çocuğun gereksinimlerine göre bireysel olarak hazırlanan ve sürekliliği olan bir program yürütülmesidir.

devamı

Arka bölgedeki azı dişlerinin çiğneyici yüzeylerinde anatomik yapıları gereği yiyeceklerin kolayca tutunabildikleri ince yarıklar ve çukurcuklar bulunur. Çocuklar da diş fırçalamaya başladıkları dönemde azı dişlerini düzenli olarak kolayca fırçalayamadıkları için çürük genellikle önce arka dişlerden başlar.

Bu dişleri çürüğe karşı korumak için diş üzerinden madde kaldırmadan çocukların her yaşta çok kolay kabullenebildikleri bir yöntem olan fissür örtücüler uygulanır.

Fissür örtücü uygulamasında kullanılan materyaller şeffaf ya da opak beyaz renkte olabilmektedir.  Estetik olarak hiçbir sakınca oluşturmayan bu materyaller diş minesine bağlanarak 3-5 yıl kalabilmektedir. Fissür örtücüler bu uzun dönemde dişlerin çiğneyici yüzlerini çürükten koruyabilmektedir. Ağrısız bir işlem olduğu için minimal düzeyde uyum gerektirmekte ve lokal anestezi yapılmadan uygulanabilmektedir.

devamı

Gerek fissür örtücüler, gerekse yerel fluorid uygulamaları ideal olarak dişlerin sürmesini izleyen ilk 3-4 yıl içinde yapılmalıdır. Başka bir deyişle, dişler sürdükten sonraki dönem içerisinde çürüksüz dişlere uygulanması en etkili sonuçları vermektedir.

devamı

Çürük süt dişleri hem çocuğun kendisi için, hem de alttaki sürekli dişlerin gelişimi bakımından son derece zararlıdır. Tedavi edilmeyen çürük süt dişlerinin köklerinde bir süre sonra enfeksiyon gelişir. Bu enfeksiyon altta gelişmekte olan dişlerin minelerinde kalıcı gelişimsel lekelenmelere sebep olabilir. Ayrıca, çürük süt dişleri ciddi birer enfeksiyon kaynağıdır ve vücuttaki hayati organlara kadar uzanan enfeksiyonlara kaynak teşkil edebilir. Örneğin, kalp, böbrekler, eklemler bu enfeksiyonlardan kolayca etkilenen organlardır. Küçük yaşta diş çürüğü ve sonuçları ile tanışan çocuğun beslenmesi, uyku düzeni, büyümesi, fiziksel ve sosyal gelişimi ile yaşam kalitesi bozulur. Tüm bu nedenlerle çürük süt dişleri nasıl olsa bir süre sonra düşecek diyerek kesinlikle ihmal edilmemeli, mutlaka tedavi edilmelidir. 

devamı

Lokal anestezi diş hekimliği uygulamalarının ağrısız gerçekleştirilmesi için önemli bir araçtır. Yapılacak tedavinin başarısını ve hastanın konforunu arttırır. Süt dişlerine anestezi yapmak alttaki dişi zedeler mi ya da süt dişlerinin tedavisi alttaki dişlere zarar verir mi gibi düşünceler son derece yanlıştır. Süt dişinin tedavisi için yapılacak anestezi belirli anatomik bölgelere uygulandığı ve diğer ilaçlar gibi bir süre sonra vücuttan atıldığından alttaki dişe hiçbir zararı bulunmamaktadır.

devamı

Çürük veya travmatik yaralanma gibi nedenlerle, tedavi edilemeyecek derecede enfekte olan süt dişleri çekilerek ağızdan uzaklaştırılmalıdır. Ağızdan uzaklaştırılan süt dişlerinin yerine bir süre sonra kalıcı bir diş geleceği için o boşluğun kapanmaması gereklidir. Bu amaçla çekilen süt dişlerinin boşluklarına yer tutucu adı verilen apareylerin uygulanması gerekir. Aksi takdirde çekilen süt dişinin boşluğuna yandaki dişler kayarak yerleşirler ve kalıcı dişin süreceği yeri daraltırlar. Bu şekilde organizasyonu bozulan diş dizisini düzeltmek için hem çok uzun hem de maliyeti yüksek tedaviler gerekebilir. Çok daha düşük maliyetle uygulanabilen yer tutucu apareyler ile  diş arklarında yer kayıplarının meydana gelmesi kolayca önlenebilir.

devamı

Çocukların tamamen dişsiz doğması çok nadir rastlanan bir olgudur. Bununla birlikte, bazı sendromlarda ağız-diş sisteminin bir bulgusu şeklinde veya hastalıklardan bağımsız olarak tam veya kısmi dişsizlik görülebilir. Bu gibi durumlarda çocuğa çiğneme, konuşma, estetik gibi fonksiyonların kazandırılması amacı ile diş protezleri uygulanmalıdır. Yapılan protezlerin çocuğun büyüme ve gelişimi takip edilerek periyodik olarak yenilenmesi gereklidir.

devamı

Fluorid içermeyen diş macunları diş çürüklerini önlemekte yetersiz kalmaktadır. Çocuklar için üretilmiş ve yaş aralığına uygun olan fluoridli diş macunlarının kullanımına 1 yaşından itibaren başlanması önerilmektedir.  Diş macununun içeriğindeki fluorid konsantrasyonunun yanı sıra kullanılması gereken miktar da önem taşımaktadır. Uluslararası Çocuk Diş Hekimliği Birliği (IAPD), Avrupa Çocuk Diş Hekimliği Akademisi (EAPD), Türk Pedodonti Derneği (TPD) ve Türk Diş Hekimleri Birliği (TDB), çocuklarda aşağıdaki tabloda belirtilen konsantrasyon ve miktarlarda fluoridli diş macunu kullanımını önermektedirler.

Tablo 1: Yaş gruplarına göre diş macunlarındaki fluorid konsantrasyonları ve günlük kullanım miktarları

Yaş	Fluorid Konsantrasyonu	Sıklık	Miktar (g)	Büyüklük
İlk dişin sürmesi-2 yaş	1000 ppm	Günde 2 kez	0,125	Sürüntü şeklinde
2-6 yaş	1000 ppm	Günde 2 kez	0,25	Bezelye tanesi
6 yaş üzeri	1450 ppm	Günde 2 kez	0,50 -1,0	Fırçanın uzunluğu kadar
*2-6 yaş arasındaki çocuklarda 1000 ppm üzeri konsantrasyonların kullanımı bireysel çürük riskine göre değerlendirilmelidir.

devamı

Dişler ne zaman sürer?

Dişler doğumdan sonra genellikle yaklaşık 6 aydan itibaren sürmeye başlar. İlk dişin sürme zamanı 3 ile 14 ay arasındadır. Bebek 1 yaşında ve henüz hiç dişi sürmemişse, ebeveynler bebeklerinin diş gelişimi hakkında bir çocuk diş hekimine başvurmalıdır. 3 yaşın sonuna doğru çocuğun toplam 20 tane süt dişi bulunur. 6 yaşına kadar geçen bu döneme süt dişlenmesi adı verilir. 5,5 - 6 yaşından itibaren bazı süt dişleri düşer ve yerlerini sürekli dişlere bırakırlar. Ayrıca arka bölgelerden sürekli büyük azı dişleri sürmeye başlar. Tüm süt dişlerinin düşmesi ile tamamlanan bu döneme karışık dişlenme adı verilir. Yaklaşık 12-13 yaşında 20 yaş dişleri dışındaki tüm sürekli dişlerin sürmesi tamamlanır ve ömür boyu sürecek olan bu döneme sürekli dişlenme adı verilir.

Tablo 2. Süt dişleri sürme ve düşme zamanları

Süt Dişleri	Sürme Zamanı	Düşme Zamanı
Orta Kesici Dişler	6-12 Ay	6-7 Yaş
Yan Kesici Dişler	6-12 Ay	7-8 Yaş
Köpek Dişleri	18-24 Ay	11-12 Yaş
Birinci Süt Azı Dişleri	12-18 Ay	10-11 Yaş
İkinci Süt Azı Dişleri	24-30 Ay	12-13 Yaş

 

Tablo 3. Sürekli dişlerin sürme zamanları

Sürekli Dişler	Sürme Zamanı
Orta Kesici Dişler	6-7 Yaş
Yan Kesici Dişler	7-8 Yaş
Köpek Dişleri	11-12 Yaş
Birinci Küçük Azı Dişleri	10-11 Yaş
İkinci Küçük Azı Dişleri	12-13 Yaş
1. Büyük Azı Dişi	6-7 Yaş
2. Büyük Azı Dişi	12-13 Yaş
3. Büyük Azı Dişi	17-21 Yaş

devamı